MİMARLAR ODASI İMAR PLAN RAPORLARINA İTİRAZ ETTİ

İmar Planı Revizyonu ve Plan Açıklama Raporlarına Mimarlar Odası Hatay Şubesi tarafından hazırlanan 22 sayfalık gerekçe ile itiraz edildi.

6 Şubat 2023 tarihinde Hatay’da meydana gelen deprem sonrasında Antakya’nın yeniden ayağa kaldırılması için 11 Haziran 2024 tarihinde ilan edilen 1/5000 ve 1/1000 ölçekli İmar Planı Revizyonu ve Plan Açıklama Raporlarına Mimarlar Odası Hatay Şubesi tarafından hazırlanan 22 sayfalık gerekçe ile itiraz edildi.

Antakya’nın yeniden ayağa kaldırılması ve yeniden yaşam koşullarına erişebilmesi adına çalışmalarını sürdüren Mimarlar Odası Hatay Şubesi, hazırladığı 22 sayfalık gerekçe ile askıya çıkarılan 1/ 5000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Revizyonu ve 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Revizyonuna itiraz etti.

ÖZÇELİK İTİRAZ GEREKÇESİ İLE TALEPLERİNİ SIRALADI

TMMOB Mimarlar Odası Hatay Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Özçelik, “11.06.2024 tarihinde ilan edilen Hatay İli Antakya İlçesi Tarihi Kent Merkezine ilişkin yaklaşık 307 hektar alan için hazırlanan 1/5.000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Revizyonu ve 1/1.000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Revizyonu ve Plan Açıklama Raporlarına itiraz ediyoruz. Talebimiz; herkesin erişimine açık, süreci koordine edecek bir Planlama Ofisi koordinasyonunda yerel yönetimlerin, üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve meslek örgütlerinin aktif katılımıyla yürütülecek kapsayıcı, katılımcı ve şeffaf olabilmesi için oluşturulacak halk meclisi ve kent konseyinin karar vericiler olacağı yeni bir planlama sürecinin oluşturulmasıdır. Planların iptal edilerek yukarıda ifade ettiğimiz talebimizin değerlendirilmesi için gereğinin yapılmasını arz ve talep ederiz.” dedi.

TMMOB Mimarlar Odası Hatay Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Özçelik, açıklamanın devamında:

KORUMA AMAÇLI REVİZYON İMAR PLANI İTİRAZ GEREKÇELERİ:
05.04.2023 tarih ve 32154 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 04.04.2023 tarih ve 7033 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı eki ile 6306 sayılı Kanun kapsamında Riskli Alan Sınırı ilan edilen Hatay İli Antakya İlçesi Tarihi Kent Merkezine ilişkin yaklaşık 307 hektar alanda Koruma Amaçlı Nazım İmar
Planı Revizyonu ve Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Revizyonu teklifi 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi hükümleri ile 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki
Kanun uyarınca re ’sen onaylanmış, 11.06.2024 tarihinden itibaren Onaylı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı Revizyonu ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planı Revizyonu paftaları ve plan açıklama
raporları 15 gün süreyle askıya çıkarılmıştır.
Söz konusu planlar ve açıklama raporlarına aşağıda sıraladığımız gerekçeler sebebiyle
Mimarlar Odası Hatay Şubesi olarak itiraz ediyoruz.
GEREKÇELER: 6-20 ŞUBAT DEPREMLERİ’NİN YARATTIĞI DURUM
6 Şubat 2023’te merkez üssü Pazarcık (Kahramanmaraş) ve Elbistan (Kahramanmaraş) olan 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde iki deprem meydana gelmiş ve her iki deprem 11 ilde çok büyük
can kaybı ve ağır hasara yol açmıştır. Bu depremlerde en büyük kayıp ve yıkımı ise Hatay ili yaşamıştır. Depremler, kültürel ve tarihsel açıdan çok zengin olan bu bölgede bulunan tarihî kentsel ve kırsal yerleşimlerde büyük yıkım ve hasara sebep olmuştur. Bu depremlerden en çok etkilenen yerleşimlerden biri de yerleşim sürekliliği, tarihsel katmanlaşması ve kültürel zenginliği ile öne çıkan Antakya tarihî kent merkezi olmuştur. Depremler sonucunda Antakya’da hem can kayıpları yaşanmış hem de kentin çok katmanlı tarihî dokusunda büyük hasar meydana gelmiştir. Bununla beraber 20 Şubat 2023 tarihinde Hatay merkezli 6.4 büyüklüğünde meydana gelen deprem önceki depremlerde hasar alan kültürel miras niteliğindeki yapıların birçoğunu yıkmış veya ağır hasarlı hale getirmiştir. Deprem sonrası kısmen ayakta kalan yapılar ise enkaz kaldırma sürecinde bu alanda yaşanan aceleci ve özensiz müdahaleler sebebiyle büyük zarar görmüştür.
Planlama konusu olan Antakya Tarihi Kent Merkezi alanı depremler sonrası tamamen
boşalmış, bu alanda yaşayanların bir kısmı konteyner kentlere bir kısmı da şehir dışına çıkmış, geçici barınma alanlarında yaşamlarını sürdürmekte ve dönüş koşullarının oluşmasını beklemektedir. Hazırlanan ve askıya çıkarılan planlar bu konuda var olan belirsizliği maalesef
netleştirememiştir.
KAİP HAZIRLIK SÜRECİ
Şubat 2023 depremlerinden sonra 05.04.2023 tarih ve 32154 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7033 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Hatay İli Antakya İlçesindeki 307 hektarlık alan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 2. Maddesi gereğince “Riskli Alan” ilan edilmiştir. Riskli Alan ilan edilen bölgenin önemli bir bölümü Kentsel Sit alanı olmakla beraber neredeyse tamamı Arkeolojik Sit alanıdır. Bu alanda Riskli Alan ilanı ile birlikte planlama yetkisi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na geçmiş
olmasına karşın yapılan protokol gereği yetki tekrar Kültür ve Turizm Bakanlığı’na
devredilmiştir. Bu yetkiye dayanarak planlama çalışmalarına 2023 Temmuz ayı sonlarında başlanmıştır. Yaklaşık 10 ay süren plan hazırlık sürecinde İdari yapı bütün paydaşların katılımını sağlayacak bir çalışma organizasyonu oluşturamamıştır.
Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği
MADDE 1 (Amaç) – Bu Yönetmeliğin amacı; fiziki, doğal, tarihi ve kültürel değerleri
korumak ve geliştirmek, koruma ve kullanma dengesini sağlamak, ülke, bölge ve şehir düzeyinde sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek, yaşam kalitesi yüksek, sağlıklı, afet ve iklim değişikliği kaynaklı tehlike ve risklere karşı dirençli ve güvenli çevreler oluşturmak üzere hazırlanan, arazi kulanım ve yapılaşma kararları getiren mekânsal planların yapımına ve uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
MADDE 2 (Kapsam) – Bu Yönetmelik; her tür ve ölçekteki mekânsal planlar ile bu
planlara ilişkin revizyon, ilave, değişikliklerin yapılmasına ve incelenmesine, mekânsal planlar
ile özel amaçlı plan ve projelere yönelik usul ve esasları kapsar.
MADDE 14 (Planlama İlkeleri ve Esasları)
e) Planlamayı etkileyecek ve planlamadan etkilenecek kamu kurum ve kuruluşları,
kalkınma ajansları, üniversiteler, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, meslek odaları ve özel sektör temsilcilerinin katılımı ile farklı uzmanlık alanlarını içeren çok disiplinli bir yapıda hazırlanması
gerektiğini belirlemiştir.
Koruma Amaçlı Revizyon İmar Planı hazırlanması sürecinde meslek odaları olarak yapılan birkaç toplantıya davet edildik, sunumlara katıldık. Mümkün olduğunca görüşlerimizi katkı sunma amacıyla aktarmaya çalıştık. Ancak aktardığımız görüşlerin büyük bir kısmı
dikkate alınmadı. Plan hazırlık sürecinde İdari yapının katılım yerine bilgi aktarımı yapmayı tercih etmesi sebebiyle aktif katılımımız mümkün olmamıştır.
KAİP ASKI SÜRECİ
1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı Revizyonu ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planı
Revizyonu paftaları ve plan açıklama raporları 11.06. 2024 tarihinden itibaren 15 gün süreyle askıya çıkarılmıştır. 6 Şubat Depremleri sonrası yaklaşık 16 ay geçmesine rağmen, son birkaç aydır askıya çıkarılacağı yetkililerce ifade edilen söz konusu planların 9 günlük bayram tatiline
denk gelerek ilanı planların muhataplarınca haber alınarak incelenmesi, değerlendirilmesi ve itiraz edilebilmesisürecini sıkıntılı hale sokmuştur. 15 günlük ilan sürecinde itirazların bayram tatili öncesi 3 gün ve bayram tatili sonrası 3 gün olmak üzere fiilen 6 gün olması zaten kısa süreli askıda olan planların sağlıklı değerlendirilmesini, görüş ve öneri iletilmesini engellemiş,
askı sürecinin amacını ortadan kaldırmıştır.
KAİP DEĞERLENDİRMESİ
Koruma Amaçlı İmar Planı olağan yaşamını devam ettiren bir bölgede değil, Şubat
Depremlerinden sonra ağır hasar almış, neredeyse tamamı boşalmış bir alanda yapılmaktadır. Toplumsal beklenti; Antakya Kültürüne ruhunu veren Tarihi Kent Merkezi’nin ve buradaki yaşam kültürünün aldığı büyük yaraya rağmen ayağa kalkması, canlanması ve kültürel sürekliliğinin kaldığı yerden yeniden devam etmesidir.
Koruma Amaçlı Revizyon Uygulama İmar Planı Açıklama Raporunda “PLAN YAPIM
GEREKÇELERİ” aşağıdaki alıntıdan da (Antakya 1000 Rapor S. 16) anlaşılacağı gibi sadece Riskli Alan ilanı ile oluşan yasal zorunluluk olarak belirtilmiştir.
(Antakya 1000 Rapor Sayfa 16)
Deprem öncesi Antakya tarihiyle kültürüyle yaşayan bir kentti. Tarihi Kent Merkezi
Kültürel olduğu kadar, ticari alanlarıyla beraber konut alanlarının da yoğun olduğu bir bölgedir. Planlama, mekânsal kararlar üretmekle beraber mekânsal kararların ötesinde çok disiplinli, çok katmanlı değerlendirme yapmayı gerektirir. Planlama faaliyetinin önceliği kapsadığı alanda yaşamını/faaliyetini sürdüren (sürdürecek olan) bireylere toplum yararını esas alan güvenli ve sürdürülebilir bir yaşam çevresi oluşturmak olmalıdır. Planlamanın, mekân oluşum nedenlerini
ekonomik, demografik, sosyo-kültürel ve çevresel dinamikleri bilimsel ölçütlerle sistematik olarak ortaya koyması gerekmektedir.
Söz konusu planda bazı bölgeler için oluşturulan (değiştirilen) mekân kullanım
kararları (ticaret-konut-turizm) bu alanların mevcut kullanımlarını, ekonomik ve sosyo-kültürel yapısını değiştirmektedir. Plan Açıklama Raporunda bu değişimin nasıl olacağı, planın uygulama stratejisinin nasıl olacağı ile ilgili herhangi bir öngörü ve açıklama yer almamaktadır.

Plan Açıklama Raporunun Eylem ve Planlama Stratejileri Bölümünde (Antakya 1000 Rapor S. 284) “6 Şubat 2023 depremi ile gelen yıkım ve felaket sonrası risk altında bulunan Antakya Tarihi Kent Merkezinin yeniden ayağa kaldırılması, Antakya’nın özgün kimliğinin ve kent dokusunun korunması, güvenli bir kentsel çevrenin oluşturulması maksadıyla 5 amaç ve 10 adet
hedef belirlenmiştir.” İfadeleriyle amaç ve hedefler belirtilmektedir.
Amaçlar; Güvenli Çevre, Yüksek Yaşam Kalitesi, Kent Kimliğinin Geri Kazanılması,
Sürdürülebilir Planlama ve Sosyo-Ekonomik Gelişme olarak sıralanmaktadır. Ancak Plan
bütünü incelendiğinde Kent Kimliğinin Geri Kazanılması açısından mekânsal ortamın yeniden oluşturulması, yıkılmış, hasar görmüş alanların özgün kimliğinin ve dokusunun yeniden ayağa kaldırılması ile beraber bu alanların ruhunu yaşatan, kimliğini oluşturan bütün toplumsal yapı ve
bireylerin de bu alanda kalması ve korunması gerekmektedir. Planlamanın bu konuda somut çözümler getirmesi gerekmektedir.
Hedefler; Afet Riskine Karşı Güvenli Yaşam Alanı Oluşturulması, Sürdürülebilir
Planlama, Yaşam Kalitesinin Arttırılması, Halkın Katılımının Sağlanması, Sosyal ve Mekânsal Dönüşüm Modellerinin Geliştirilmesi, Ekonomik Refahın Sağlanması, Kent Kimliği ve Kültürel
Dokunun Korunması, Sosyal Bütünlüğün Korunması ve Geliştirilmesi, Ekolojik Döngüye Katkı Sağlaması, İklim Değişikliği Adaptasyonu olarak belirlenmiştir. Ancak Plan bütünü ve Plan hazırlık süreci açısından belirlenen hedeflerden Halkın Katılımının Sağlanamadığı, Kent Kimliği
ile beraber Kültürel Dokunun sadece mekânsal boyutuyla değerlendirildiği, kente ruhunu veren toplumsal kültürel yapının dikkate alınmadığı, Sosyal Bütünlüğün korunamadığı bir sonuç ortaya çıkmaktadır.
Koruma Amaçlı Revizyon İmar Planı’nın Açıklama Raporunda belirlenen Amaç ve
Hedefler doğrultusunda bütün paydaşlarının aktif katılımı ile yeniden değerlendirilmesi gerekmektedir.

MEKANSAL KARARLAR
Planda oluşturulan (değiştirilen) mekân kullanımları konut alanlarında aşağıdaki
alıntıda (Antakya 1000 Rapor S. 328) mevcut plan ve revizyon plan değişikliği harita olarak gösterilmiştir. Kurtuluş Caddesi’nin batısında Asi Nehrine kadar olan alanın mevcut konut kullanımı TİCARET+TURİZM+KONUT (TİCTK) VE TİCARET+KONUT (TİCK) olarak
tanımlanmaktadır. Bu alanlarda konut kullanımlarının desteklenmesine yönelik, özel plan hükümleri oluşturulması gerekmektedir. Özellikle TİCARET+KONUT alanlarında mevcut kat düzeni 5-7 arasında iken tamamı 3 katlı olarak düzenlenmiştir. Plandan anlaşıldığı üzere 3 katlı
TİCARET+KONUT alanlarının zaman içinde tamamının ticari işleve döneceği, bu alanlarda konut işlevinin kalmayacağı öngörülmektedir. Her ne kadar Revizyon İmar Planında mevcut plana göre
daha fazla konut alanı oluşturulduğu belirtiliyor olsa da (Antakya 1000 Rapor S. 328) Planlama alanının kuzeyinde yeni oluşturulan konut alanlarının boşaltılan konut alanlarını karşılaması veya
boşaltılan konut alanlarının oluşturulan yeni alanlara taşınması mümkün değildir. İşlevi değişen her iki alan da özel mülkiyettedir. Bu durum işlevi değişen konut alanlarında yaşayan insanların
fiilen yaşam alanlarını ortadan kaldırmaktadır. Plan Açıklama Raporunda bu konuda herhangi bir bilgi veya öneri verilmemiştir. Bu dönüşümün nasıl yapılacağı, burada yaşayan insanların konut
hakkının nasıl karşılanacağı, mülkiyet haklarını nasıl devam ettirecekleri belirlenmeden ve bu alanda yaşayan bireylerle bir uzlaşı sağlamadan yapılacak planlamanın uygulanabilmesi
mümkün görünmemektedir. Bu alanlar için belirlenen yeni işlevlerin tekrar değerlendirilmesi gerekmektedir.
Planda oluşturulan (değiştirilen) mekân kullanımları ticaret alanlarında aşağıdaki alıntıda (Antakya 1000 Rapor S. 329) mevcut plan ve revizyon plan değişikliği harita olarak gösterilmiştir.
Planlama alanının kuzeyinde mevcut ticaret alanları konut alanı olarak tanımlanmaktadır. Mevcut İmar Planında ticaret olarak tanımlı ve uzun zamandır Antakya’nın ticari faaliyetlerinin
yürütüldüğü bu alanların konut alanına dönüştürülme gerekçesi Plan Açıklama Raporunda yer almamaktadır. Mevcut konut alanlarının ticaret alanına, mevcut ticaret alanlarının da konut alanına dönüşmesi sosyo-kültürel ve ekonomik açıdan ciddi sıkıntılar yaratacaktır. Müze otel yapısında da görüldüğü gibi arkeolojik kalıntıların yeni konut alanı olarak projelendirilen bölge genelinde sürdüğü açıktır. Bu alanda geliştirilecek tüm planlama faaliyetleri öncesinde alan ile ilgili
arkeolojik araştırma süreçleri işletilmeli ve planlama kararları bu doğrultuda gelişmelidir. Bu alanların konut alanı olarak planlanması arkeolojik mirasın zarar görmesine sebebiyet verebilecek
ve aynı zamanda gelecekte araştırma faaliyetlerinin yürütülebilmesine de engel oluşturacaktır. Bu alanlarda geliştirilen müdahalenin Küçükdalyan Mahallesi içerisine doğru devam eden arkeolojik
sit alanları ile bir bütünlük içerisinde değerlendirilerek planlama kararlarının geliştirilmesi gerekmektedir” dedi.